چکاپ سالمندان: سنگ بنای سلامت پایدار در دوران طلایی زندگی

دوران سالمندی، فصلی از زندگی سرشار از تجارب گران‌بها و فرصتی برای آرامش و بهره‌مندی از ثمرات یک عمر تلاش است. حفظ سلامت، استقلال و کیفیت زندگی در این دوران، نه تنها یک آرزو، بلکه یک هدف دست‌یافتنی است که با مراقبت‌های پیشگیرانه و پایش منظم وضعیت جسمانی، محقق می‌شود. چکاپ سالمندان به عنوان مجموعه‌ای جامع و هدفمند از آزمایش‌های تشخیصی، نقشی بی‌بدیل در این مسیر ایفا می‌کند. این ارزیابی‌های دوره‌ای، با هدف شناسایی زودهنگام بیماری‌ها و اختلالات شایع دوران سالمندی، کنترل عوامل خطر، پیشگیری از عوارض ناتوان‌کننده، و بهینه‌سازی برنامه‌های درمانی، به سالمندان عزیز کمک می‌کند تا سال‌های پیش رو را با سلامت، نشاط و استقلال بیشتری سپری نمایند. چکاپ سالمندان فراتر از یک سری آزمایش ساده، نمادی از توجه و احترام به این گنجینه‌های تجربه و فرصتی برای مداخلات پزشکی موثر و به‌موقع است. ما، به عنوان چهار متخصص از آزمایشگاه پاتوبیولوژی دکتر سرخه‌ای، با درک عمیق از نیازهای سلامت سالمندان و با بهره‌گیری از آخرین دستاوردهای علمی و فناوری‌های نوین آزمایشگاهی، متعهد به ارائه خدمات چکاپ سالمندان با بالاترین سطح از دقت و کیفیت هستیم تا در کنار شما، حافظ سلامت و شادابی این دوران ارزشمند باشیم. این چکاپ، سرمایه‌گذاری بر روی سال‌ها تجربه و دانایی است، تا هر روز از این دوران، با امید و سلامتی آغاز گردد.

اهمیت و ضرورت انجام چکاپ سالمندان به صورت دوره‌ای

چرا چکاپ سالمندان تا این اندازه حائز اهمیت است و چرا باید به انجام منظم آن اهتمام ورزید؟ پاسخ به این پرسش، در درک تغییرات فیزیولوژیک ناشی از افزایش سن و افزایش شیوع بیماری‌های مزمن در این دوران نهفته است.

• تغییرات فیزیولوژیک سالمندی: با افزایش سن، بدن انسان دستخوش تغییرات طبیعی و تدریجی در عملکرد ارگان‌های مختلف می‌شود. ظرفیت ذخیره ارگان‌ها کاهش می‌یابد، سیستم ایمنی ممکن است ضعیف‌تر شود، متابولیسم تغییر می‌کند، و پاسخ بدن به استرس‌ها و بیماری‌ها متفاوت می‌گردد. چکاپ سالمندان به پایش این تغییرات و افتراق آن‌ها از روندهای بیماری‌زا کمک می‌کند.
• افزایش شیوع بیماری‌های مزمن: بیماری‌هایی نظیر فشار خون بالا، بیماری‌های قلبی-عروقی، دیابت نوع دو، آرتروز، پوکی استخوان، بیماری‌های کلیوی، اختلالات تیروئید، و انواع سرطان‌ها، در دوران سالمندی شیوع بیشتری دارند. بسیاری از این بیماری‌ها در مراحل اولیه بدون علامت هستند و تنها از طریق آزمایش‌های دوره‌ای قابل شناسایی می‌باشند. چکاپ سالمندان امکان تشخیص زودهنگام این “بیماری‌های خاموش” را فراهم می‌آورد.
• پلی‌فارماسی (مصرف همزمان چندین دارو): سالمندان اغلب به دلیل ابتلا به چندین بیماری مزمن، داروهای متعددی را به طور همزمان مصرف می‌کنند. این امر خطر تداخلات دارویی و عوارض جانبی را افزایش می‌دهد. چکاپ سالمندان با پایش عملکرد کبد و کلیه (که نقش مهمی در متابولیسم و دفع داروها دارند) و بررسی سطح برخی داروها (در صورت لزوم)، به مدیریت ایمن‌تر داروها کمک می‌کند.
• پیشگیری از ناتوانی و حفظ استقلال: تشخیص و درمان به‌موقع بیماری‌ها از طریق چکاپ سالمندان، می‌تواند از بروز عوارض ناتوان‌کننده‌ای مانند سکته قلبی و مغزی، نارسایی کلیوی، شکستگی‌های ناشی از پوکی استخوان، و افت عملکرد شناختی جلوگیری کرده و به حفظ استقلال و کیفیت زندگی سالمند کمک شایانی نماید.
• بهبود کیفیت زندگی: با کنترل بیماری‌های مزمن، کاهش درد و ناراحتی، و حفظ عملکرد جسمی و ذهنی، چکاپ سالمندان به طور مستقیم به بهبود کیفیت کلی زندگی در این دوران کمک می‌کند.
• کاهش هزینه‌های درمانی در درازمدت: پیشگیری و تشخیص زودهنگام، همواره کم‌هزینه‌تر از درمان بیماری‌های پیشرفته و عوارض ناشی از آن‌هاست. سرمایه‌گذاری بر روی چکاپ سالمندان، در واقع یک سرمایه‌گذاری اقتصادی هوشمندانه برای کاهش بار بیماری‌ها و هزینه‌های مرتبط با آن‌ها در آینده است.

ما، متخصصان، بر این باوریم که چکاپ سالمندان یک اقدام پزشکی لوکس نیست، بلکه یک ضرورت انکارناپذیر برای تضمین سلامت و رفاه این قشر ارزشمند جامعه و گامی اساسی در جهت تحقق “سالمندی فعال و سالم” می‌باشد.

چه کسانی و از چه سنی باید به فکر انجام چکاپ سالمندان باشند؟

اگرچه تعریف دقیق “سالمندی” ممکن است در فرهنگ‌ها و متون مختلف کمی متفاوت باشد، اما به طور کلی، سازمان بهداشت جهانی (WHO) سن ۶۰ یا ۶۵ سالگی را به عنوان نقطه شروع سالمندی در نظر می‌گیرد. با این حال، نیاز به چکاپ سالمندان و نوع و فواصل انجام آن، بیش از یک عدد تقویمی، به وضعیت سلامت فردی، عوامل خطر، و سابقه پزشکی بستگی دارد.

• توصیه عمومی سنی: به طور کلی، توصیه می‌شود که افراد از سن ۶۰ تا ۶۵ سالگی به طور منظم و حداقل سالی یکبار، تحت نظر پزشک، اقدام به انجام چکاپ سالمندان نمایند.
• افراد با بیماری‌های مزمن شناخته‌شده: سالمندانی که قبلاً بیماری‌های مزمنی مانند دیابت، فشار خون بالا، بیماری قلبی، یا بیماری مزمن کلیه در آن‌ها تشخیص داده شده است، ممکن است نیاز به انجام چکاپ در فواصل کوتاه‌تر و با تمرکز بر آزمایش‌های مرتبط با بیماری خود داشته باشند.
• افراد با سابقه خانوادگی بیماری‌های خاص: وجود سابقه خانوادگی قوی از بیماری‌هایی مانند سرطان، بیماری‌های قلبی زودرس، یا پوکی استخوان شدید، می‌تواند لزوم شروع چکاپ سالمندان از سنین پایین‌تر یا انجام آزمایش‌های اختصاصی‌تر را ایجاب کند.
• افراد با علائم هشداردهنده جدید: بروز هرگونه علامت جدید و پایدار، مانند کاهش وزن بی‌دلیل، خستگی مفرط، تغییر در عادات روده یا ادرار، دردهای مداوم، یا ضعف ناگهانی، باید به سرعت توسط پزشک بررسی شده و ممکن است نیاز به انجام بخش‌هایی از چکاپ سالمندان یا آزمایش‌های تکمیلی دیگر باشد.
• افراد در معرض عوامل خطر خاص: سالمندانی که سیگاری هستند، اضافه وزن دارند، کم‌تحرک هستند، یا رژیم غذایی نامناسبی دارند، باید توجه ویژه‌ای به انجام منظم چکاپ سالمندان داشته باشند.

تصمیم‌گیری نهایی در مورد زمان شروع، نوع آزمایش‌ها، و فواصل تکرار چکاپ سالمندان، همواره بر عهده پزشک معالج (ترجیحاً متخصص طب سالمندان یا پزشک خانواده آگاه به مسائل سالمندی) و با در نظر گرفتن یک ارزیابی جامع و فردی از وضعیت سلامت سالمند خواهد بود. هدف، ارائه یک برنامه پایش سلامت شخصی‌سازی شده و موثر است.

اجزای کلیدی و جامع چکاپ سالمندان: نگاهی دقیق به آزمایش‌های ضروری

چکاپ سالمندان که در آزمایشگاه پاتوبیولوژی دکتر سرخه‌ای ارائه می‌شود، مجموعه‌ای گسترده و دقیق از آزمایش‌های خونی، ادراری و مدفوعی را در بر می‌گیرد که هر یک با هدف ارزیابی جنبه خاصی از سلامت و شناسایی اختلالات شایع در این دوران طراحی شده‌اند. در ادامه به تفصیل به بررسی این اجزا و اهمیت آن‌ها در چکاپ سالمندان می‌پردازیم.

ارزیابی سلامت قلب و عروق و نشانگرهای التهابی در چکاپ سالمندان

بیماری‌های قلبی-عروقی از شایع‌ترین علل مرگ و میر و ناتوانی در دوران سالمندی هستند. چکاپ سالمندان با بررسی دقیق فاکتورهای خطر و نشانگرهای مرتبط، به پیشگیری و تشخیص زودهنگام این بیماری‌ها کمک می‌کند.

• پروفایل کامل چربی خون (Lipid Profile – TG, CHOL, HDL, LDL):
  • اهمیت: اختلالات چربی خون (کلسترول و تری‌گلیسرید بالا، HDL پایین) از مهم‌ترین عوامل خطر آترواسکلروز (تصلب شرایین) و بیماری‌های ایسکمیک قلبی (مانند آنژین و سکته قلبی) و سکته مغزی هستند. پایش منظم این فاکتورها در چکاپ سالمندان برای ارزیابی ریسک و هدایت درمان‌های کاهنده چربی ضروری است.
• آنزیم‌های قلبی (Cardiac Enzymes – LDH, CPK, CK-MB):
  • LDH (لاکتات دهیدروژناز): یک آنزیم عمومی است که در بسیاری از بافت‌ها از جمله قلب، کبد، کلیه، عضلات و گلبول‌های قرمز وجود دارد. افزایش آن می‌تواند نشانه‌ای از آسیب بافتی باشد، اما اختصاصی برای قلب نیست. با این حال، در کنار سایر یافته‌ها در چکاپ سالمندان می‌تواند مفید باشد.
  • CPK (کراتین فسفوکیناز یا CK – کراتین کیناز): آنزیمی است که عمدتاً در عضلات اسکلتی، قلب و مغز یافت می‌شود. افزایش سطح کل CK می‌تواند نشان‌دهنده آسیب عضلانی (از جمله آسیب عضله قلب) باشد.
  • CK-MB (ایزوآنزیم MB کراتین کیناز): ایزوآنزیمی از CK است که به طور اختصاصی‌تری در عضله قلب یافت می‌شود. افزایش سطح CK-MB، به‌ویژه نسبت آن به CK کل، یک نشانگر حساس و نسبتاً اختصاصی برای آسیب حاد عضله قلب (مانند سکته قلبی) است. اگرچه این تست‌ها بیشتر در شرایط حاد اورژانسی کاربرد دارند، اما بررسی پایه آن‌ها در چکاپ سالمندان، به‌ویژه در افراد با ریسک بالا یا علائم مشکوک، می‌تواند اطلاعات مفیدی ارائه دهد یا به عنوان خط پایه برای مقایسه‌های بعدی عمل کند. (باید توجه داشت که تروپونین‌های قلبی امروزه نشانگرهای بسیار حساس‌تر و اختصاصی‌تری برای آسیب حاد قلبی هستند و در صورت شک بالینی قوی، باید مد نظر قرار گیرند).
• نشانگرهای التهابی (Inflammatory Markers – ESR, CRP):
  • ESR (سرعت رسوب گلبول‌های قرمز – Erythrocyte Sedimentation Rate): یک آزمایش غیراختصاصی است که میزان التهاب در بدن را نشان می‌دهد. ESR در سالمندان ممکن است به طور طبیعی کمی بالاتر از جوانان باشد، اما افزایش قابل توجه آن می‌تواند نشانه‌ای از عفونت، بیماری‌های التهابی مزمن (مانند آرتریت روماتوئید، پلی‌میالژیا روماتیکا)، یا برخی بدخیمی‌ها باشد.
  • CRP (پروتئین واکنشی C – C-Reactive Protein): یک پروتئین فاز حاد است که در پاسخ به التهاب در کبد تولید می‌شود. CRP نسبت به ESR نشانگر حساس‌تر و پویاتری برای التهاب حاد و مزمن است. بررسی CRP در چکاپ سالمندان به شناسایی التهاب پنهان که می‌تواند در پاتوژنز بسیاری از بیماری‌های مرتبط با افزایش سن (مانند بیماری‌های قلبی-عروقی و برخی سرطان‌ها) نقش داشته باشد، کمک می‌کند. (hs-CRP یا CRP با حساسیت بالا، برای ارزیابی ریسک قلبی-عروقی کاربرد دقیق‌تری دارد).

این مجموعه از آزمایش‌ها در چکاپ سالمندان، دیدگاه جامعی نسبت به سلامت قلبی-عروقی و وضعیت التهابی بدن، که هر دو در سالمندی از اهمیت ویژه‌ای برخوردارند، ارائه می‌دهد.

بررسی عملکرد غدد درون‌ریز و متابولیسم در چکاپ سالمندان

اختلالات متابولیک و عملکرد غدد درون‌ریز، به‌ویژه دیابت و مشکلات تیروئید، در دوران سالمندی بسیار شایع هستند و می‌توانند تأثیرات گسترده‌ای بر سلامت عمومی داشته باشند.

• عملکرد غده تیروئید (Thyroid Function – TSH):
  • اهمیت: غده تیروئید نقش حیاتی در تنظیم متابولیسم بدن، سطح انرژی، عملکرد قلب، و سلامت روان دارد. هم کم‌کاری تیروئید (هیپوتیروئیدیسم) و هم پرکاری تیروئید (هیپرتیروئیدیسم) در سالمندان شایع هستند و علائم آن‌ها ممکن است غیراختصاصی بوده یا با علائم طبیعی سالمندی اشتباه گرفته شوند.
  • TSH (هورمون محرک تیروئید): بهترین آزمایش غربالگری اولیه برای ارزیابی عملکرد تیروئید است. تغییرات در سطح TSH می‌تواند اولین نشانه از اختلال عملکرد تیروئید باشد. بررسی TSH در چکاپ سالمندان برای تشخیص زودهنگام این اختلالات بسیار مهم است. در صورت غیرطبیعی بودن TSH، ممکن است نیاز به بررسی هورمون‌های تیروئیدی دیگر (مانند FT4, FT3) و آنتی‌بادی‌های تیروئید باشد.
• متابولیسم قند خون (Glucose Metabolism – FBS, HbA1c):
  • FBS (قند خون ناشتا – Fasting Blood Sugar): میزان قند خون را پس از حداقل ۸ ساعت ناشتایی اندازه‌گیری می‌کند و برای غربالگری دیابت و پیش‌دیابت استفاده می‌شود.
  • HbA1c (هموگلوبین گلیکوزیله یا A1c): نشان‌دهنده میانگین سطح قند خون طی ۲ تا ۳ ماه گذشته است و تصویر دقیق‌تری از کنترل قند خون در درازمدت ارائه می‌دهد. HbA1c هم برای تشخیص دیابت و هم برای پایش کنترل قند در بیماران دیابتی بسیار مفید است. دیابت در سالمندان با عوارض جدی مانند بیماری‌های قلبی-عروقی، آسیب‌های عصبی، مشکلات کلیوی و چشمی همراه است، لذا تشخیص و کنترل به‌موقع آن از طریق چکاپ سالمندان حیاتی است.
• اسید اوریک (Uric Acid):
  • اهمیت: اسید اوریک محصول نهایی متابولیسم پورین‌ها است. افزایش سطح آن در خون (هایپراوریسمی) می‌تواند منجر به نقرس (یک نوع آرتریت التهابی دردناک) و همچنین افزایش ریسک بیماری‌های کلیوی و قلبی-عروقی شود. بررسی سطح اسید اوریک در چکاپ سالمندان، به‌ویژه در افراد با سابقه درد مفاصل یا ریسک‌فاکتورهای مرتبط، مفید است.

این بخش از چکاپ سالمندان به شناسایی و مدیریت اختلالات متابولیکی که می‌توانند به طور قابل توجهی بر کیفیت زندگی و سلامت درازمدت سالمندان تأثیر بگذارند، کمک می‌کند.

ارزیابی عملکرد کلیه‌ها و کبد در چکاپ سالمندان

عملکرد صحیح کلیه‌ها و کبد برای دفع مواد زائد، متابولیسم داروها، و حفظ تعادل داخلی بدن ضروری است. با افزایش سن، عملکرد این ارگان‌ها ممکن است به تدریج کاهش یابد و همچنین مستعد آسیب ناشی از بیماری‌ها یا داروها باشند.

• عملکرد کلیه‌ها (Kidney Function – UREA, CREAT):
  • UREA (اوره): محصول زائد ناشی از متابولیسم پروتئین‌ها است که توسط کلیه‌ها دفع می‌شود.
  • CREAT (کراتینین): محصول زائد ناشی از متابولیسم عضلات است که توسط کلیه‌ها فیلتر می‌شود.
  • اهمیت: افزایش سطح اوره و کراتینین در خون معمولاً نشان‌دهنده کاهش عملکرد کلیه‌ها است. بیماری مزمن کلیه (CKD) در سالمندان شایع است و اغلب در مراحل اولیه بدون علامت می‌باشد. چکاپ سالمندان با بررسی این فاکتورها و محاسبه eGFR (نرخ فیلتراسیون گلومرولی تخمینی)، به تشخیص زودهنگام CKD و جلوگیری از پیشرفت آن به سمت نارسایی کلیوی کمک می‌کند. این امر به‌ویژه در سالمندانی که داروهای متعددی مصرف می‌کنند یا بیماری‌هایی مانند دیابت و فشار خون بالا دارند، اهمیت دارد.
• عملکرد کبد (Liver Function – ALK PH, BILI – TBILI-D):
  • ALK PH (آلکالین فسفاتاز – Alkaline Phosphatase): آنزیمی است که در کبد، مجاری صفراوی، استخوان‌ها و روده یافت می‌شود. افزایش سطح آن می‌تواند نشانه‌ای از بیماری‌های کبدی، انسداد مجاری صفراوی، یا بیماری‌های استخوانی (مانند بیماری پاژه یا متاستازهای استخوانی) باشد.
  • BILI – TBILI-D (بیلیروبین کل و مستقیم – Bilirubin Total & Direct): بیلیروبین رنگدانه‌ای است که از تجزیه هموگلوبین گلبول‌های قرمز تولید می‌شود. افزایش سطح بیلیروبین (یرقان یا زردی) می‌تواند نشانه‌ای از بیماری‌های کبدی، انسداد مجاری صفراوی، یا همولیز (تخریب بیش از حد گلبول‌های قرمز) باشد.
  • سایر تست‌های عملکرد کبد مانند ALT و AST (که در بخش‌های دیگر ممکن است اشاره شده باشند) نیز برای ارزیابی کامل سلامت کبد در چکاپ سالمندان ضروری هستند. کبد نقش مهمی در متابولیسم داروها دارد و حفظ عملکرد آن در سالمندان که اغلب پلی‌فارماسی دارند، حیاتی است.

بررسی وضعیت استخوان‌ها و الکترولیت‌ها در چکاپ سالمندان

سلامت استخوان‌ها و حفظ تعادل الکترولیت‌ها برای جلوگیری از شکستگی، حفظ عملکرد عضلات و اعصاب، و سلامت عمومی در دوران سالمندی بسیار مهم است.

• متابولیسم کلسیم و فسفر (Calcium & Phosphorus Metabolism – Ca, PHOS):
  • Ca (کلسیم): برای سلامت استخوان‌ها، عملکرد عضلات و اعصاب، و انعقاد خون ضروری است.
  • PHOS (فسفر): نیز در سلامت استخوان‌ها و دندان‌ها، تولید انرژی، و عملکرد سلول‌ها نقش دارد.
  • اهمیت: اختلال در متابولیسم کلسیم و فسفر می‌تواند با پوکی استخوان، بیماری‌های پاراتیروئید، و مشکلات کلیوی مرتبط باشد. بررسی سطح آن‌ها در چکاپ سالمندان به ارزیابی این موارد کمک می‌کند.
• الکترولیت‌های سرم (Serum Electrolytes – Na, K, Mg):
  • Na (سدیم) و K (پتاسیم): برای حفظ تعادل مایعات بدن، عملکرد طبیعی سلول‌های عصبی و عضلانی، و تنظیم فشار خون ضروری هستند. عدم تعادل آن‌ها (هیپوناترمی/هایپرناترمی، هیپوکالمی/هایپرکالمی) در سالمندان، به‌ویژه آن‌هایی که دیورتیک مصرف می‌کنند یا مشکلات کلیوی دارند، شایع است و می‌تواند منجر به ضعف، گیجی، آریتمی‌های قلبی و سایر عوارض جدی شود.
  • Mg (منیزیم): در بسیاری از واکنش‌های آنزیمی، تولید انرژی، عملکرد عضلات و اعصاب، و تنظیم سیستم ایمنی نقش دارد. کمبود منیزیم در سالمندان نسبتاً شایع است و می‌تواند با ضعف عضلانی، خستگی، گرفتگی عضلات، و آریتمی‌های قلبی مرتبط باشد. بررسی آن در چکاپ سالمندان اهمیت دارد.

ارزیابی وضعیت تغذیه‌ای و ویتامین‌ها در چکاپ سالمندان

سوءتغذیه و کمبود ویتامین‌ها و مواد معدنی در دوران سالمندی به دلایل مختلفی از جمله کاهش اشتها، مشکلات دندان، بیماری‌های مزمن، تداخلات دارویی، و کاهش جذب، شایع است و می‌تواند منجر به ضعف سیستم ایمنی، کاهش توده عضلانی (سارکوپنی)، پوکی استخوان، کم‌خونی، و اختلالات شناختی شود.

• ویتامین B12 (VITB12) و فولات (FOLAT):
  • اهمیت: برای خون‌سازی، عملکرد صحیح سیستم عصبی، و سنتز DNA ضروری هستند. کمبود آن‌ها می‌تواند منجر به کم‌خونی مگالوبلاستیک، نوروپاتی محیطی، اختلالات خلقی، و مشکلات حافظه و تمرکز شود. جذب ویتامین B12 با افزایش سن ممکن است کاهش یابد. بررسی سطح این دو ویتامین در چکاپ سالمندان برای پیشگیری و درمان این عوارض مهم است.
• ویتامین D3 (VITD3):
  • اهمیت: برای جذب کلسیم، سلامت استخوان‌ها، عملکرد سیستم ایمنی، و سلامت عضلات ضروری است. کمبود ویتامین D در سالمندان بسیار شایع است (به دلیل کاهش مواجهه با نور خورشید، کاهش تولید در پوست، و رژیم غذایی ناکافی) و با افزایش خطر پوکی استخوان، شکستگی‌ها، ضعف عضلانی، افتادن، و افزایش استعداد به عفونت‌ها مرتبط است. اندازه‌گیری سطح ویتامین D3 (25-OH Vitamin D) در چکاپ سالمندان و تجویز مکمل در صورت نیاز، یک اقدام پیشگیرانه بسیار موثر است.
• روی (ZM یا Zn – Zinc): (با فرض اینکه ZM به Zinc اشاره دارد)
  • اهمیت: روی یک ماده معدنی ضروری برای عملکرد صدها آنزیم، ترمیم زخم، عملکرد سیستم ایمنی، و حس چشایی و بویایی است. کمبود روی در سالمندان می‌تواند منجر به تضعیف سیستم ایمنی، تأخیر در ترمیم زخم، کاهش اشتها، و اختلال در حس چشایی شود. بررسی آن در چکاپ سالمندان می‌تواند مفید باشد.

آزمایش‌های مدفوع و تشخیص عفونت هلیکوباکتر پیلوری در چکاپ سالمندان

مشکلات گوارشی در سالمندان شایع هستند و برخی از آن‌ها می‌توانند نشانه‌های بیماری‌های جدی‌تری باشند.

• آزمایش آنتی‌ژن هلیکوباکتر پیلوری در مدفوع (STOOL H.PYLORI Ag):
  • اهمیت: هلیکوباکتر پیلوری یک باکتری است که می‌تواند در معده کلونیزه شده و باعث گاستریت مزمن، زخم معده و اثنی‌عشر، و افزایش خطر سرطان معده شود. عفونت با این باکتری در سالمندان شیوع قابل توجهی دارد. آزمایش آنتی‌ژن آن در مدفوع یک روش غیرتهاجمی و دقیق برای تشخیص عفونت فعال است و در چکاپ سالمندان برای افرادی با علائم سوءهاضمه یا سابقه زخم معده توصیه می‌شود.
• آزمایش کامل مدفوع (U/C S/E – Urine Culture & Stool Examination):
  • U/C (کشت ادرار – Urine Culture): برای تشخیص عفونت‌های ادراری که در سالمندان شایع و گاهی بدون علامت هستند، انجام می‌شود. (این مورد احتمالاً به اشتباه در کنار آزمایش مدفوع ذکر شده و باید به عنوان بخشی از بررسی ادرار تلقی شود).
  • S/E (آزمایش انگل‌شناسی مدفوع – Stool Examination for Ova and Parasites): برای شناسایی عفونت‌های انگلی روده‌ای که می‌توانند باعث اسهال، سوءجذب، و کم‌خونی شوند.
• خون مخفی در مدفوع (OB/FOBT – Occult Blood / Fecal Occult Blood Test):
  • اهمیت: این آزمایش برای غربالگری خونریزی‌های مخفی دستگاه گوارش، که می‌تواند اولین نشانه از پولیپ‌های پیش‌سرطانی یا سرطان روده بزرگ باشد، بسیار مهم است. با توجه به افزایش شیوع سرطان روده بزرگ با افزایش سن، انجام منظم FOBT به عنوان بخشی از چکاپ سالمندان (معمولاً سالانه یا دوسالانه پس از سن ۵۰ سالگی طبق گایدلاین‌ها) اکیداً توصیه می‌شود. روش‌های جدیدتر مانند FIT (Fecal Immunochemical Test) حساسیت و ویژگی بالاتری دارند.

بررسی نشانگرهای سرطانی (Tumor Markers) در چکاپ سالمندان

با افزایش سن، خطر ابتلا به انواع مختلف سرطان‌ها نیز افزایش می‌یابد. اگرچه تومور مارکرها به تنهایی برای غربالگری سرطان در جمعیت عمومی بدون علامت ایده‌آل نیستند، اما در چکاپ سالمندان، به‌ویژه در افراد با سابقه خانوادگی یا علائم مشکوک، و در کنار سایر روش‌های غربالگری، می‌توانند نقش کمکی داشته باشند.

• CEA (آنتی‌ژن کارسینوامبریونیک – Carcinoembryonic Antigen):
  • مرتبط با سرطان‌های دستگاه گوارش (به‌ویژه روده بزرگ)، ریه، پستان، و تیروئید.
• AFP (آلفا فیتوپروتئین – Alpha-Fetoprotein):
  • مرتبط با سرطان کبد و تومورهای ژرم سل.
• CA 19-9 (آنتی‌ژن سرطانی ۹-۱۹ – Cancer Antigen 19-9):
  • مرتبط با سرطان پانکراس، مجاری صفراوی، و گاهی معده و روده بزرگ.
• CA 125 (آنتی‌ژن سرطانی ۱۲۵ – Cancer Antigen 125):
  • یادداشت ویژه: “این تست برای تشخیص سرطان تخمدان در زنان و همچنین برخی از مشکلات رحمی می‌باشد.” در چکاپ سالمندان برای خانم‌ها، به‌ویژه آن‌هایی که سابقه خانوادگی سرطان تخمدان دارند یا علائم مشکوکی مانند نفخ مداوم، درد لگن، یا تغییرات ادراری را تجربه می‌کنند، و با در نظر گرفتن محدودیت‌های آن (افزایش در شرایط خوش‌خیم)، ممکن است تحت نظر متخصص زنان درخواست شود.
• PSA & FreePSA (آنتی‌ژن اختصاصی پروستات و درصد PSA آزاد – Prostate-Specific Antigen & Free PSA):
  • یادداشت ویژه: “برای بررسی عملکرد پروستات و تشخیص سرطان پروستات.” در چکاپ سالمندان برای آقایان، PSA به عنوان یک ابزار غربالگری برای سرطان پروستات، همراه با معاینه بالینی، استفاده می‌شود. تصمیم برای غربالگری با PSA باید به صورت فردی و پس از مشاوره با پزشک در مورد مزایا و معایب آن اتخاذ شود. بررسی درصد PSA آزاد می‌تواند به افتراق بین هایپرپلازی خوش‌خیم پروستات (BPH) و سرطان پروستات کمک کند.

نکته بسیار مهم در مورد تومور مارکرها در چکاپ سالمندان: تفسیر نتایج این آزمایش‌ها باید همیشه با احتیاط فراوان، توسط پزشک متخصص، و در کنار سایر یافته‌های بالینی و تصویربرداری صورت گیرد. افزایش یک تومور مارکر به تنهایی تشخیص سرطان نیست و نتیجه طبیعی آن نیز وجود سرطان را به طور کامل رد نمی‌کند.

این مجموعه گسترده از آزمایش‌ها، چکاپ سالمندان را به یک ابزار قدرتمند برای پایش جامع سلامت و تشخیص زودهنگام طیف وسیعی از بیماری‌ها و اختلالات شایع در این دوران تبدیل کرده است. آزمایشگاه پاتوبیولوژی دکتر سرخه‌ای با ارائه تمامی این آزمایش‌ها با بالاترین کیفیت، در خدمت سلامت سالمندان عزیز می‌باشد.

آزمایشات روتین هماتولوژی و انعقاد ۲۴ ساعته و ۷ روز هفته در دسترس است. علاوه بر این، آزمایش‌های خون‌شناسی پیشرفته با استفاده از تکنیک‌های مختلف از جمله روش‌های مبتنی بر فلوسیتومتری و الکتروفورز انجام می‌شوند و از دوشنبه تا جمعه، از ساعت ۷ صبح تا ۵ بعد از ظهر در دسترس هستند.